شکایت از تبدیل کوچه اختصاصی به معبر عمومی با طرح تفصیلی

در شاخه : کمیسیون ماده 5 شورای عالی شهرسازی و معماری

شکایت از تبدیل کوچه اختصاصی به معبر عمومی با طرح تفصیلی 

این مطلب توسط اینجانب محمدرضا کریمی وکیل تخصصی دعاوی شهرداری و دیوان عدالت اداری گردآوری و تهیه شده است 

سوال اساسی در این موضوع این است که چنانچه کمیسیون ماده 5 شورای عالی شهرسازی و معماری در طرح تفصیلی یا طبق مصوبه جداگانه، اقدام به تغییر و تبدیل کوچه بن‌بست و اختصاصی متعلق به یک یا چند مالک به معبر عمومی را نماید آیا مالکین حق شکایت در باب ابطال این بخش از طرح تفصیلی یا مصوبه کمیسیون ماده 5 را دارند یا خیر؟

برای پاسخ به این سوال بایستی به دو نکته توجه کنیم 

نکته اول اینکه بر اساس تبصره 6 ماده 96 قانون شهرداری (الحاقی 1345/11/27) : «اراضی، کوچه‌های عمومی و میدان ها و پیاده‌روها و خیابان ها و به طور کلّی معابر و بستر رودخانه‌ها و نهرها و مجاری فاضلاب شهرها و‌ باغ های عمومی و گورستان های عمومی و درخت های معابر عمومی واقع در محدوده هر شهر که مورد استفاده عموم است، ملک عمومی محسوب و در‌ مالکیت شهرداری است.

نکته دوم اینکه -مطالق تبصره 4 ماده 101 قانون مذکور الحاقی 1390/1/28 نیز مقرر گردیده است : «کلّیه اراضی حاصل از تبصره (3) و معابر و شوارع عمومی و اراضی خدماتی که در اثر تفکیک و افراز و صدور سند مالکیت ایجاد می‌شود، متعلّق به شهرداری است و شهرداری در قبال آن هیچ ‌وجهی به صاحب ملک پرداخت نخواهد کرد.» بنا به مراتب مذکور، معابر و شوارع عمومی و اراضی خدماتی که در اثر تفکیک و افراز و صدور سند مالکیّت ایجاد می‌شود، متعلّق به شهرداری است

بنابراین بی تردید در فرضی که معابر و شوارعی که ناشی از تفکیک قوانین فوق یا تبصره 3 ماده 101 قانون شهرداری ایجاد می‌شود متعلق به شهرداری بوده و کمیسیون ماده 5 طرح تفصیلی می‌تواند کوچه یا معبر اختصاصی و حتی بن‌بست را تبدیل به معبر عمومی نماید یعنی آن را بن باز نماید. 

اما در فرضی که کوچه اختصاصی توسط مالکین همان کوچه و با انفکاک بخشی از سند مالکیتشان ایجاد شده و همچنان آن کوچه در سند مالکیت مالکین آن کوچه قرار داشته باشد آن کوچه معبر اختصاصی محسوب می‌شود و شهرداری و کمیسیون ماده 5 حق تغییر و تبدیل آن را به معبر عمومی ندارد و مصوباتی که اقدام به تغییر معبر اختصاصی (که با شرایط فوق ایجاد شده ) قابل ابطال در دیوان عدالت اداری است زیرا که معبر اختصاصی به شرح فوق در زمره حقوق مکتسبه مالکین آن محسوب می‌گردد که به طریق مشروع و قانونی تحصیل گردیده و با توجه به اینکه آن معبر همچنان بخشی از پلاک ثبتی مالکین آن محسوب می‌گردد و همچنین معبر اختصاصی قبلا در طرح‌های مصوب از جمله طرح تفصیلی نیامده بوده تا امکان تغییر یا تبدیل آن به معبر عمومی وجود داشته باشد بنابراین در این فرض این معبر اختصاصی متعلق به شهرداری نبوده و از زمره معابر موضوع تبصره 3 ماده 101 قانون شهرداری خروج موضوعی دارد

لذا هیات عمومی دیوان عدالت اداری با اخذ وحدت ملاک از مفاد رای شماره  9410090905801232  مورخ 1394/11/6 هیات عمومی دیوان عدالت اداری، اطلاق ضوابط و مقررات طرح تفصیلی هر شهری که کوچه های ایجاد شده توسط مالکین در حدود ثبتی ملک خود بر مبنای موازین قانونی که از قسمتی از ملک خود برای ایجاد گذر به وجود آمده است و طبق ضوابط طرح جامع و نقشه تفصیلی مصوب به عنوان معبر عام پیش‌بینی نشده است را متعلّق به شهرداری دانسته خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است.

مستند (شماره دادنامه:  140431390001036364

تاریخ دادنامه: 31/ 4/ 1404 هیات عمومی دیوان عدالت اداری 

جمع بندی:

کوچه های ایجاد شده توسط مالکین در حدود ثبتی ملک خود که طبق ضوابط طرح جامع و نقشه تفصیلی مصوب به عنوان معبر عام پیش‌بینی نشده است، متعلّق به شهرداری نیست.)